Literaire leesgesprekken in groep 5-6

door: Esmee Frazer, student Iselinge Hogeschool, en 
Annelies Geessink, leerkracht

Midden in de nacht maakt mamma Liesje en haar zus wakker. 
Het is ijskoud en het stormt.‘Snel, kleed je aan!’ zegt mama. 
‘De zee komt. De dijk is kapot.’ 
Liesje moet helpen om spulletjes naar boven te brengen. Waarom eigenlijk? Denken papa en mama soms dat de zee naar binnen zal komen? 
Liesje vertelde hoe zij als klein meisje de watersnoodramp meemaakte. Selma Noort schreef haar verhaal op in dit boek.

Bovenstaande tekst is te lezen op de achterkant van het boek De zee kwam door de brievenbus, het boek dat Selma Noort schreef naar aanleiding van de gesprekken die zij voerde met haar vriendin Lia Gijzel-Soeting (Liesje) die als achtjarig meisje in Kruiningen met haar vader, moeder, zus en broertje de watersnoodramp meemaakte. Bij dit boek zijn literaire leesgesprekken gevoerd in groep 5-6. Het doel van de leesgesprekken is bijdragen aan de literaire competentie: het verwoorden van de leesbeleving, het kunnen interpreteren en beoordelen van een verhaal en het vergroten van narratief begrip.

Voor de leesgesprekken

De leesgesprekken werden vooraf gegaan door een voormeting om de leesattitude en leesmotivatie van de leerlingen te onderzoeken. 
Een opvallend resultaat: veel kinderen hebben moeite met het kiezen van een boek. Zij weten niet goed welk genre ze interessant vinden en wat hen aanspreekt. Daardoor kiezen veel kinderen eenzijdig en gaan af op de keuzes van de klasgenoten.
Het boek De zee kwam door de brievenbus werd door de leerlingen erg gewaardeerd. Het onderwerp sprak aan, ze waren onder de indruk van de gebeurtenissen en waren erg betrokken bij de hoofdpersoon, de 8-jarige Liesje. 

De leesgesprekken

In de eerste les wordt het begin van het boek voorgelezen en maken de leerlingen een tekening over wat de meeste indruk op hen maakt. Veel tekeningen zijn gemaakt over de eerste regels uit het boek:

Mijn vader gooide
mij van het dak.
Ik kon het niet begrijpen.
Wie gooit zijn kind nou weg?
Mijn vader. Papa.

Na de eerste les krijgen de leerlingen het boek mee naar huis om thuis voor elk volgend leesgesprek (in totaal zijn 5 leesgesprekken gevoerd) een aantal bladzijden te lezen. Tijdens deze leesgesprekken bespreken de leerlingen hun verwachtingen en vragen, wat ze moeilijk en lastig  vinden aan het boek en delen zij hun leeservaringen. Coöperatieve werkvormen worden hierbij gebruikt.

Tijdens de leesgesprekken hebben de leerlingen ervaren welke dilemma’s en moeilijke keuzes de mensen hebben moeten maken tijdens de watersnoodramp. De leerlingen zijn bezig geweest met tekstinterpretatie door citaten uit het boek te koppelen aan afbeeldingen van de watersnoodramp.
Bij het laatste leesgesprek werken de leerlingen aan een schrijfopdracht waarbij ze zich inleven in de hoofdpersoon. 
Verwondering en verbazing voerden in elk leesgesprek de boventoon. Verwondering over wat de hoofdpersonen meemaken en verbazing over hoe deze gebeurtenissen in die tijd werden ervaren: een tijd zonder tv, mobiel en internet. 

Terugblik op de leesgesprekken

Hebben wij met deze leesgesprekken onze doelen bereikt? Hebben de leesgesprekken de literaire competentie van de leerlingen vergroot? Zijn de leerlingen beter geworden in het verwoorden van hun leesbelevingen, het interpreteren en beoordelen van het verhaal?
Wij hebben gezien dat de leerlingen gemotiveerd waren om het boek te lezen: sommige hadden het boek binnen een week uit. Er was een grote betrokkenheid tijdens de gesprekken door de gezamenlijke leeservaring. Het tegelijk lezen van hetzelfde boek bleek een krachtig middel voor de leesbeleving.

De kinderen waren enthousiast over het boek en de leesgesprekken. Sommige leerlingen vonden het lastig om maar te lezen tot een bepaalde bladzijde; deze leerlingen wilden graag verder lezen. Het was erg leuk om te zien dat het boek echt ging leven bij de kinderen. De kinderen hadden het er onderling over en wilden graag wat zij van de gebeurtenissen vonden, bespreken met de leerkracht. Door het werken met de verschillende werkvormen kwamen de leerlingen nog dieper in het boek. De leerlingen waren keer op keer verwonderd over het leven van Liesje tijdens de Watersnoodramp.

Ons advies

Wij raden elke leerkracht aan om in zijn klas leesgesprekken te voeren naar aanleiding van gezamenlijk gelezen boeken. Onze ervaringen: leerlingen die normaal niet aan het lezen komen, lezen dan  wel en hebben het ook nog als positief ervaren! Ook is het houden van de leesgesprekken goed voor de sfeer in de klas. De kinderen werken allemaal samen aan hetzelfde doel: het lezen van dat boek. Dit geeft de kinderen een fijn gevoel.  En de leerkracht? Die kan rekenen op boeiende gesprekken met zijn leerlingen en weet dat hiermee gewerkt wordt aan het stimuleren van hun leesmotivatie. Een prachtig doel!